महोत्तरी – २०६३ सालमा नागरिकता लिएकी २९ वर्षीया राधाकुमारी साहले आफ्नो नामको अगाडि राधादेवी मात्र लेख्न पाउनुभयो ।

तत्कालीन निगौल गाविसमा जन्मिएकी उहाँकोे जन्मदर्ता र सर्टिफिकेटमा राधाकुमारी साह भए पनि नागरिकतामा चाहिँ उहाँले नामको अगाडि थर लेखाउन सक्नुभएन । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘तत्कालीन नेपालको प्रशासनिक कानुन र कर्मचारीतन्त्रको कारण ईलाका प्रशासन कार्यालयले नागरिकतामा जे लेखेर दियो, त्यही लिएर घर फर्कनुपर्यो ।’ नागरिकता लिनकै लागि एकहप्ता भौंतारिनुपरेको र बल्लबल्ल पाएको नागरिकतामा थर छ कि छैन भनेर आफूले त्यतिबेला वास्ता गर्न नभ्याएको उहाँको भनाई छ ।

नागरिकतामा थर नहुँदा प्रशासनिक काममा अप्ठ्यारो पर्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो । राधाकुमारी अहिले स्थानीय विद्यालयमा शिक्षिका हुनुहुन्छ । त्यस्तै गौशाला ५ की ३२ वर्षीया सुनिता कुमारी सिंहको नागरिकतामा  श्रीमानको थर छैन ।

जन्मदर्तामा सुनिता कुमारी भएकोले सर्टिफेकटमा पनि सुनिता कुमारी उल्लेख भएको थियो । ईलाका प्रशासन कार्यालय गौशालाबाट नागरिकता लिंदा उहाँले पनि सर्टिफिकेटमा भएको नाम थर नागरिकतामा लेखाउन सक्नुभएन । प्रशासन कार्यालयबाट खटिएका प्राविधिकका कारण नामको अगाडि श्रीमानको थर नभई सुनितादेवी लेखिएको छ ।

राधा र सुनिताजस्तै यहाँका धेरै महिलाहरुको नागरिकतामा नामको अगाडि थर लेखिएको छैन । स्थानीय प्रशासन कार्यालयबाट प्राप्त गरेको नागरिकतामा नामको अगाडि कुमारी, देवी मात्र लेखिएको हुन्छ । यसले प्रशासनिक काममा झण्झट हुने गरेको छ ।

अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र ईन्सेकका महोत्तरी प्रतिनिधी अजयकुमार साहले शिक्षा र चेतनाको कमी तथा पितृसतात्मक सोचका कारण नागरिकतामा यस्ता त्रुटि देखिएको बताउनुभयो । पहिले नागरिकता लिने महिलाहरुले यस्तो समस्या भोगे पनि अहिले भने सुधार हुँदै गएको उहाँको भनाई छ ।

पहिले महिलाहरुले श्रीमानको नाम सहजै नभन्ने भएकाले पनि नागरिकतामा श्रीमानको नाम छुट्न गएको हुन सक्ने उहाँले बताउनुभयो । श्रीमानको नामसँगै थर पनि नहुँदा जातीय पहिचानमा समस्या भएको उहाँको भनाई छ ।

तराई मधेश मानवअधिकार रक्षक संजाल (थर्ड एलान्स)का धनुषा प्रतिनिधि किरणकुमार कर्णका अनुसार विगतको समयमा चेतनाको अभाव एवं प्रशासनमा कार्यरत कर्मचारीको गल्तीले धेरै महिलाको नागरिकतामा त्रुटि रहेको पाईन्छ । तर पछिल्ला समयमा यस्ता त्रुटिहरुमा सुधार आएको कर्णले बताउनुभयो । ‘नागरिकतामा थर उल्लेख नहुँदा जातीय पहिचान छुट्याउन मुश्किल हुने गरेको छ’ उहाँले भन्नुभयो ।

पहिले जे भए पनि अब नागरिकतामा यस्ता त्रुटि हुन नदिन कर्मचारी र प्राविधिकलाई सजग गराइएको ईलाका प्रशासन कार्यालय गौशालाले जनाएको छ ।