सरकारले सार्वजनिक यातायातमा सिन्डिकेट अन्त्यको घोषणा गरेको पाँच महिना बितिसकेको छ । सहज यात्राको परिकल्पनामा सिन्डिकेट अन्त्य गरियो ।

सिन्डिकेट अन्त्य आफूले गरेको भन्दै यातायात मन्त्री रघुवीर महासेठ र यातायात व्यवस्था विभागका महानिर्देशक रुपनारायण भट्टराईबीच रस्साकस्सीसमेत भयो । मन्त्रीले आफ्नो शक्ति देखाउन भट्टराईलाई मन्त्रालयमा ताने अनि उनलाई कामविहीन पनि बनाए । सतहमा देखिएको कुरा यही हो ।

महानिर्देशक भट्टराईलाई मन्त्रालयमा तान्नु पछाडिका भित्री रहस्य के के थिए त्यो मन्त्रीलाई नै थाहा होला । मन्त्रीले ठूलै रकम बुझेर महानिर्देशक हटाएको आरोपसमेत नलागेको होइन । सामाजिक सञ्जालमा यो विषयले त्यो बेला राम्रै चर्चा पाएको थियो । 

गृहमन्त्री रामबहादुर थापासमेतको पहलमा यातायात क्षेत्रको सिन्डिकेट अन्त्य भएकोमा मजस्ता लाखौं यात्रु खुशी भए । सिन्डिकेट अन्त्यपछि सार्वजनिक सवारीको यात्रा सहज होला भन्ने धेरैलाई लागेको थियो । गाडीको सिटमै बसेर यात्र गर्न पाइएला भन्ने आशा जागेको थियो ।

फोहोर र मैलोले छोपिएको सिट, अर्को यात्रुको शरीरको गन्धसँगै टाँसिएर र झुन्डिएर यात्रा गर्ने दिन गए भन्ने सबैलाई लागेको थियो । अनि भेडा, बाख्रा जसरी कोचिएर बाँदर रुखमा झुन्डिएजस्तो गरी रडमा झुन्डिएर, जे होला त्यही टर्ला भन्दै ज्यानको बाजी थापेर यात्रा गर्ने समय सकियो भन्ने लागेको थियो । तर पाँच महिना बितिसक्दा पनि यात्रायात क्षेत्रमा एकरत्ति पनि सुधार भएको छैन । सार्वजनिक यातायातका यात्रुको बोली र कर्मचारीको मुखको त कुरै नगरौं ।

सरकारले व्यवसायीको सहमतीमा हरेक गाडीमा भाडा दर यात्रुले देख्ने ठाउँमा टाँस्न भनेको छ । तर कुनै सवारी साधनमा भाडादर टाँसिएकै छैन । भाडादर टाँसेका पनि थोरैले मात्रै त्यहाँ तोकिएको जति मात्रै भाडा लिने गरेका छन् । सरकारले २०७२ साल भदौदेखि लागू हुनेगरी चार किलोमिटरसम्म १३ रुपैयाँ भाडादर तोकेको छ । किलोमिटर थाहा नहुँदा चार वटा स्टपसम्मको भाडा १३ रुपैयाँ भनेर पनि बुझ्न सकिन्छ ।

तर तीन वर्ष बितिसक्दा पनि यो भाडादर कार्यान्वयन भएको छैन । कतिलाई त न्यूनतम भाडा १३ रुपैयाँ हो भन्ने नै थाहा छैन । थाहा भएकाहरु पनि सहचालकको दुव्र्यवहार सहनु नपरोस् भन्नका लागि चुप लाग्छन् । यात्रुले कम पैसा दिए झगडा गर्ने सहचालक आफू भने चानचुन पैसा नभएको भन्दै दुई रुपैयाँ दिँदैनन् । यात्रुले धेरै ढिपी गरे प्याच्च बोलिहाल्छन्, ‘चानचुन पैसा बोकेर गाडी चढ्नु पर्दैन ? ठूलो पैसा हुनेले ट्याक्सी चढ्नु नि !’

जावलाखेलबाट ललितपुरको नखिपोट जम्मा ४ किलोमिटर छ । यस हिसावले भाडा दर जम्मा १३ रुपैयाँ हो । तर सहचालकले जहिले पनि १५ रुपैयाँ नै लिन्छन् । हुन त नखिपोटबाट महालक्ष्मीस्थान १ किलोमिटर मात्रै हो । तर यहाँ पनि सहचालकले १५ रुपैयाँ नै लिन्छन् । अथवा भनौं गाडीमा चढ्ने बित्तिकै यात्रुले १५ रुपैयाँ तिरिहाल्नुपर्छ । जबकी १३ रुपैयाँ न्यूनतम भाडा हो । यो भाडादर व्यवसायीसँगको सहमतिमा नै सरकारले लागू गरेको हो । तर अझैसम्म पनि यसको कार्यान्वयन भएको छैन । 

धेरै त यात्रु नै सजग छैनन् । किनभने भाडादर टाँसिएकै गाडीमा पनि तोकिएको भन्दा धेरै भाडा दिने यात्रु मैले देखेकी छु । उनीहरुसँग मेरो कुनै गुनासो छैन । तर कानुनमा नै उल्लेख भएअनुसारको भाडा दिँदा सहचालकबाट दुर्व्यवहार किन सहने ? 

मंगलबार दिउँसो १ बजे जावलाखेलबाट नखिपोटको बा २ ख २२ ८९ नम्बरको माइक्रो चढेँ । लगनखेलसम्म खाँदिएर उभिएँ । लगनखेल पुगेपछि अन्तिमको सिट खाली भयो, चार जनाको सिट भएपनि पाँच जना अनिवार्य छ । खाँदिएरै बसेँ । सातदोबाटोमा आइपुग्दा सहचालकले सबैको भाडा झिक्न भने । मैले आफ्नो लाग्दो भाडा दर १३ रुपैयाँ निकालेँ । विशालचोकमा आइपुगेपछि मैले भाडा दिएँ । उसले ‘१३ रुपैयाँ किन ?’ रुखो शैलीमा बोल्यो । मैलै ‘जावलाखेलबाट हो’, भने । ऊ कड्कियो, ‘लगनखेलबाट नखिपोटसम्मकै भाडा १५ रुपैयाँ हो थाहा छैन ?’

‘जावलाखेलदेखि नखिपोटसम्म १३ रुपैयाँ हो’, मैले भने । उसले रिसाउँदै मैले दिएको १३ रुपैयाँ मलाई फाल्दै भन्यो, ‘तँलाई पेट्रोल, डिजेलको भाउ बढेको थाहा छैन ?’ मैले पनि रीसले आँखा देखिन र भनें ‘पेट्रोल, डिजलको भाउ सोमबार मध्यरातमा बढेको मलाई थाहा छ । तर, यातायात व्यवस्था विभागले भाडा बढाएको छ ? नयाँ भाडादर किन नटाँसेको ?’ 

उसले मलाई फ्याँकेको पैसा मसँगै सिटमा बसेको व्यक्तिले टिपेर मलाई थमाइदिए । ‘मैले लाग्दो भाडा दिएको हो’,  मैले फेरि भनें, ‘ठूलो स्वर नगर । म पनि दैनिक यात्रा गर्छु भाडा कति हो थाहा छ ।’

‘अहिलेसम्म कसैले १३ रुपैयाँ दिएका छैनन् । सबैले १५ रुपैयाँ दिन्छन् । तँ कराउछेस् ! ला तेरो पैसा, मलाई चाहिँदैन । अर्कोपालीदेखि यस्तालाई गाडी रोक्दैनौं’ उ ठूलो स्वरमा कराउन थाल्यो । ‘लाग्दो पैसा दिएकी छु । मलाई सित्तैमा गाडी चढ्नुछैन’, फेरि दोहोर्याए, ‘यसरी बढी भाडा लिँदा कारबाही हुन्छ थाहा छ ?’ तर उ मलाई लगातार गालीमात्र गरिरहयो । मेरो कुरा सुनेन । माइक्रो रोकिने ठाउँ आइपुग्यो । 

अरु बेलामा मैले पनि अरुले जस्तै १५ रुपैयाँ नै तिरेर हिँड्ने गरेकी छु । सहचालकले दिदी ‘दुई रुपैयाँ छैन, भाइलाई छाड्दिनुन । चानचुन छैन है दिदी’, भन्ने गर्छन् । त्यो दुई रुपैयाँभन्दा मिठो उनीहरुको बोली लाग्छ । वास्ता हुँदैन । तर माइक्रो नम्बर बा २ ख २२ ८९ को सहचालकको बोलीले म मा कुनै माया, दया पलाएन । 

मैले सित्तैमा चढ्नु छैन भन्दै माइक्रोको सिटमा १३ रुपैयाँ राखेर म गाडीबाट झरें । म र सहचालकबिच चर्काचर्की पर्दा माइक्रोमा भएका १७/१८ जना कोही नबोली बसे । सोचे होलान्, ‘जाबो २ रुपैयाँको लागि कति किचकिच गरेको ।’ हो अहिलेको यो महंगीमा २ रुपैयाँ केही होइन । दुई रुपैयाँको नोट लोप हुनै लागिसकेको छ । सिक्का पनि कतै कतै मात्र भेटिन थालेका छन् । त्यसैले पनि सामान्य तरिकाले हेर्दा जाबो २ रुपैयाँमा भन्ने सबैलाई लाग्छ । 

तर यहाँ पैसाको भन्दा पनि नियमको कुरा आउँछ । बोली वचनको कुरा पनि आउँछ । सायद अरु सहचालकले जस्तै दुई रुपैयाँ त हो नि दिदी दिनुन भनेको भए पनि दिन्थें होला । तर उसको पहिलो शब्दले मेरो झण्डै ४ किलोमिटरको यात्रा अमिलो भयो । जिन्दगीमा पहिलो पटक । 

गाडीवालाले एक जनालाई मात्र त्यो २ रुपैयाँ नदिएको होइन । एकपल्ट परिक्रमा गर्दा त्यो गाडीमा कम्तिमा पनि ३० जना त चढेकै हुन्छन् । त्यो ३० जनाबाट ६० रुपैयाँ आउँछ । एक दिनमा कम्तिमा पनि ७ पल्ट परिक्रमा गर्दा ४ सय २० रुपैयाँ कमाउँछन् । अझ बिहान बेलुकी चढ्नेको संख्या दोब्बर हुन्छ । बीच बाटोमा ओर्लने र चढ्नेको हिसाब यहाँ छैन । अझ बिहान र बेलुका भेडाबाख्रा जसरी मान्छे कोच्ने गाडीवालाले जाबो २ रुपैयाँमा के किचकिच गरेको भनेर यात्रुलाई गाली गर्छन् । तर आफूले नियम मिचेको देख्दैनन् । 

सामान्य अवस्थामा एउटा गाडीको सिट क्षमता १४ जनाको हो । तर त्यसमा १८ जनाको सिट भएको उनीहरु बताउँछन् । दुईजना अटाउने सिटमा ३ जना बस्नुपर्छ । छेउमा बस्नेको त एउटा फिला पनि अट्दैन । उभियो भने उनीहरु कै ठूलो स्वर हुन्छ फेरि ।

सबै भन्न खोजेको होइन, तर अधिकांश सहचालकले यात्रुलाई यता सर, उता सर, त्यता होइन यता, चोसो यसरी पसार, जिउ यता फर्का, उता समात, बच्चालाई यसरी बोक, भनेर सिकाइरहेका हुन्छन् । अनि उनीहरुले भनेको नमान्दा हप्काई खानुपर्ने । कोचिएर पनि तोकिएभन्दा बढी भाडा तिर्नुपर्छ । अझै गाली र सास्ती यात्रुले नै पाउनुपर्ने !  राजधानीमा यात्रा गर्ने सबै यात्रु भुक्तभोगी छन् ।  

सार्वजनिक गाडीमा सधैं यात्रा गर्नेले त्यो फिर्ता आउनुपर्ने २ रुपैयाँ लिँदा ३ दिनमा एक पल्टको भाडा पुग्छ । दैनिक मजदुरी गर्नेलाई यति रकम निकै ठूलो हो । 

इन्धनमा बढेको मूल्य अनुसार भाडा समायोजन हुनुपर्छ । तर यसको मतलब सहचालक आफैं सरकार बनेर भाडा बढाउने अनि यात्रुलाई तथानाम भनेर गाडीमा बेइज्जत गर्ने होइन । धेरै पैसा पनि तिर्नुपर्ने अनि सहचालकको छुद्र व्यवहारको पनि सामना यात्रुले कहिलेसम्म गर्ने ? गाडीमा यात्रुलाई बेइज्जत गर्ने बा २ ख २२ ८९ नम्बरको नखिपोट रत्नपार्क चल्ने माइक्रोबसको त्यो सहचालकलाई किन कारबाही नगर्ने ?