नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले भारतबाट ३८ रुपैयाँ प्रतियुनिटको दरले बिजुली आयात गर्न थालेको छ । भारतबाट बिजुली नआउँदा नेपालका उद्योगमा समस्या परेको भन्दै प्राधिकरणले महँगो भए पनि भारतबाट बिजुली किनेको हो ।

भारतले कोइलाबाट उत्पादित बिजुली मात्रै निर्यात गर्छ, अहिले रुस–युक्रेन युद्धका कारण कोइलाको भाउ उच्च हुँदा भारतमा बिजुलीको भाउ आकासिएको छ, यसको असर नेपालमा परेको हो । अहिले भारत, पाकिस्तान, श्रीलङ्का, युरोपका विभिन्न देशसहित संसारका धेरै देशमा ऊर्जा सङ्कट बढेको र अरु देशको तुलनामा नेपालमा खासै समस्या नआएको प्राधिकरणको दाबी छ ।

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले हिजो बिहान उद्योगी व्यवसायीलाई बोलाएर विद्युत् कम खपत गरिदिन वा भारतबाट किनेको मूल्य अनुसार महसुल तिर्न आग्रह गरेको थियो । उद्योगीहरुले प्राधिकरणको प्रस्ताव अस्वीकार गरे । तर उद्योगीसँगको छलफल लगत्तै भएको पत्रकार सम्मेलनमा प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले भारतबाट ३८ रुपैयाँमा किने पनि नेपालका उद्योगीलाई पुरानै शुल्कमा बिजुली दिने बताउनुभयो ।

उद्योगीहरुले कुलमान घिसिङले आफूहरुसँग एउटा कुरा गरेको र सञ्चारमाध्यमसँग अर्कै कुरा गरेको आरोप लगाएका छन् । यिनै विषयमा अर्जुन पोख्रेलले नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङसँग गरेको संक्षिप्त कुराकानी :

उद्योगीहरुसँगको छलफलमा कि खपत घटाउ होइन भने महसुल बढाउनुपर्छ भनेर प्रस्ताव राख्नुभएछ । तर सञ्चारमाध्यममा त भारतबाट महँगैमा किनेर भए पनि मनग्य बिजुली दिने भन्नुभयो । दोहोरो कुरा गरेको आरोप लाग्यो नि?

महँगोमै किनेर भए पनि हामीले उद्योगीलाई बिजुली दिने हो, दिइरहेका छौँ । मैले उहाँहरुसँगको छलफलमा पनि यही विषय भनेको हो, पत्रकार सम्मेलनमा पनि उहाँहरुसँग भएकै कुरा मैले राखेको हो । दोहोरो कुरा कतै गरेको छैन । अहिलेको सङ्कटको बेला तपाईँहरुले कुरा बुझिदिनुपर्योसम्म भनेको हो । बाहिर कसरी यस्ता कुरा आए मलाई थाहा छैन ।

परल मूल्य नतिर्ने हो भने बिजुली दिन सकिन्न भन्नुभएको हो ?

मैले त्यस्तो भनेको होइन । बरु यो समस्या धेरै लामो समय जाँदैन, छोटो समयको लागि आएको क्षणिक सङ्कटलाई मिलेर पार लगाउनुपर्छ । तपाईँहरुले सक्नेजति सहयोग गर्नुहोस्, सक्नुहुन्छ भने महसुल बढाउन पनि सकिन्छ भने प्रस्ताव गरेको हो । यस्तै तपाईँहरुले सक्ने ठाउँमा खपत कम गर्दा राम्रो हुन्छ भनेको हो ।

महसुल बढाउने प्रस्ताव उहाँहरुले मान्नुभएन, उद्योगीको सहमतिविना हामीले बढाउन हुन्न, अहिले दबाब दिएको पनि छैन । उहाँहरुले सहमति जनाउनुभयो वा समझदारीका कुरा गर्नुभयो भने सोच्न सकिन्छ, अहिले हामीले अहिले बढाउने होइन । हामीले गरेको आग्रहलाई बाहिर विभिन्न ढङ्गले मिडियामा सम्प्रेषण भएछ । अर्को कुरा उद्योगी व्यवसायीलाई सित्तैमा बिजुली दिए पनि उहाँहरुले चित्त बुझाउनुहुन्न । 

उद्योगीहरुले बढी मूल्य नतिर्ने बताइसके, तपाईँहरुले बिजुली काट्नुहुन्छ कि महँगोमै किनेर भए पनि दिइरहनुहुन्छ ?

अहिलेको हिसाब अनुसार हामीले दिनमा २२ देखि २५ करोड रुपैयाँसम्म घाटा बेहोर्नुपर्ने देखिन्छ । यसको लागि सरकारलाई पनि हामीले भनिसकेका छौँ । तर यो सङ्कट क्षणिक हो । वैशाख लागेपछि हिउँ पग्लिन थाल्छ, खोलाहरुमा पानी बढ्छ, जेठमा त हाम्रै उत्पादनले पुग्छ । अहिले त अचानक आएको समस्या हो, चाँडै समाधान भइहाल्छ । तर यसलाई गलत हिसाबले विश्लेषण गर्ने काम भइरहेको छ ।

हामीले एक महिनासम्म भारतबाट महँगोमा किने उद्योगीलाई एक महिनासम्म अहिलेकै दरमा बिजुली दिँदा पनि पाँच/७ अर्ब रुपैयाँ घाटा लाग्ला । हामी सरकार हो, सङ्कटका बेला सरकारले नाफा हेर्नु हुँदैन, हामीले बिजुली निरन्तर उपलब्ध गराउँछौँ । 

तपाईँले पटक-पटक यो क्षणिक सङ्कट भएकाले धेरै समस्या पर्दैन भन्नुभएको छ, तर नागरिक चाँहि लोडसेडिङको डरमा छन्, लोडसेडिङ हुँदैन भनेर के आधारमा ढुक्क हुने ?

मैले अघि नै भनेँ जेठदेखि हामीलाई पुग्ने बिजुली नेपालमै उत्पादन हुन्छ । हाम्रो विद्युत् उत्पादन क्षमता दुई हजार मेगावाट पुग्न थालेको छ, तर खडेरीका बेला उत्पादन आधासम्म घट्छ । अहिले हाम्रो माग १६ सय मेगावाट छ, आउँदो बर्खामा २२ सय मेगावाटसम्म बिजुली उत्पादन हुन्छ । अहिले आयात गरिरहेका छौँ, बर्खामा निर्यात गछौँ ।

मेरो वाचा हो नागरिक अब लोडसेडिङमा बस्नु पर्दैन, बाहिर हल्ला जे भए पनि हामी लोडसेडिङ हुन दिन्नौँ । उद्योगमा त लोडसेडिङ नगरेको अवस्थामा साधारण उपभोक्तालाई लोडसेडिङ गर्ने कुरा धेरै परको हो । 

बर्खामा बिजुली खेर जाने, हिउँदमा नपुग्ने भइरहेको छ । हिउँदमा पनि नेपालमै उत्पादित बिजुलीले पुग्ने र भारतको भर पर्ने अवस्था कहिले अन्त्य हुन्छ ? 

बर्खामा हामीले गएकाे वर्षदेखि नै भारतलाई बिजुली बेचिरहेका छौँ । आठ महिना नेपालमा आफ्नै बिजुलीले माग धानिरहेको छ । चार महिनाको लागि भारतबाट आयात गर्नुपरेको छ । २०८० सालको हिउँदमा भारतबाट बिजुली किन्न पर्दैन । आउँदो हिउँदमा जम्मा २ सय मेगावाट किने पुग्ने हाम्रो अनुमान  रहेको छ । 

नेपालमा विद्युत् उत्पादनबारे पाँच वर्षअघिको र अहिलेको तथ्याङ्क हेर्नुहोस् त कति फरक छ । उत्पादनको काम रातारात हुने होइन, ६ हजार मेगावाट क्षमताका आयोजना बनिरहेका छन्, रातारात बनिरहेका होइनन्, हामीले सयौँ अवरोध छिचोलेर काम गरिरहेका छौँ । अबको पाँच वर्षमा विद्युतको क्षेत्रमा कायापलट हुन्छ । 

विद्युत् खपत बढाउन आग्रह गर्नुहुन्छ, खेर जाने भयो भनेर चिन्ता व्यक्त गर्नुहुन्छ तर भारतबाट बिजुली किनेर माग धान्नुपर्ने अवस्था रहेछ । नागरिकले निकै आलोचना गरिरहेका छन् नि ?

अहिले पनि म भन्छु नेपालमा विद्युत् खपतलाई अभियानकै रुपमा अघि बढाउनुपर्छ । अहिले आएको सानो समस्यालाई देखाएर अनेक आरोप लगाउनेहरुलाई मेरो भन्नु केही पनि छैन । खपत बढाउने कुरा अहिलेको अहिल्यै पूरा हुने होइन । आउँदो २ वर्षपछि बिजुली खपत बढाउन अहिलेदेखि नै तयारी थाल्नुपर्छ । ६ हजार मेगावाट क्षमताका आयोजना बनिरहेका छन्, ती आयोजना सम्पन्न भएपछि तत्कालै खपत बढाउ भनेर बढ्दैन, त्यसको लागि अहिलेदेखि नै आधार बनाउनुपर्छ । 

अर्को कुरा घरायसी उपभोक्तालाई अहिले पनि सक्दो विद्युत् उपयोग गर्नुहोस् भनिरहेका छौँ । घरायसी उपकरण जति चलाए पनि पुग्दो विद्युत् दिइरहेका छौँ । उद्योगलाई केही समस्या हो, त्यो पनि हामीले समाधान गरिरहेका छौँ । अहिले पनि भन्छु, विद्युतीय गाडी किन्न सक्नेले गाडी किन्नुहोस्, इन्डक्सन चुल्होमै खाना पकाउनुहोस्, जतिसक्यो धेरै ठाउँमा पेट्रोल, डिजल र एलपी ग्यासको सट्टा विद्युतकै प्रयोग गर्नुहोस् ।  

अहिलेको क्षणिक अभावलाई हेरेर खपत बढाउन आग्रह गरेको कुरालाई आलोचना गर्नु गलत हो । हामीले विद्युतको क्षेत्रमा बर्सेनि प्रगति गरिरहेका छौँ, सबै उपभोक्ताले यो कुरा बुझ्नुपर्छ ।