अहिले कोरोना सङ्क्रमणको स्थिति उकालो लागिरहेको अवस्था छ । यस्तो अवस्थामा आवतजावत गर्ने  लगायतका जुनसुकै काम पनि एकदमै होशियारीका साथ गर्नुपर्छ । त्यही सिलसिलामा हवाइ उडान पनि सञ्चालन गर्ने कुरा मन्त्रिपरिषदबाट  निर्णय भएको छ । विशेषगरी यहाँबाट विदेश जानुपर्ने नेपाली तथा विदेशी नागरिकहरुको धेरै महत्वपूर्ण काम छुटेको छ । उहाँहरुलाई केही न केही सहजिकरण गर्नुपर्ने अवस्था छ ।

साथै विदेशमा रहनुभएका नेपाली श्रमिकहरु, जसको काम बन्द भयो भिसा सकिएको छ, उहाँहरु सम्बन्धित ठाउँमा नै बसिरहनुभएको छ । स्वदेश फर्किन पाए आफ्नै गाउँघरमा जान पाइन्थ्यो भन्ने उहाँहरुको भावना छ । यस्तै कुटनीतिक नियोगका कर्मचारीहरु पनि कतिलाई नेपाल पनि आउनुपर्ने छ र नेपालबाट विदेश पनि जानुपर्ने छ ।

कतिपयलाई उपचारको सिलसिलामा देश विदेश गर्नुपर्ने अवस्था पनि छ । यस्तो जटिल परिस्थितिमा यो अति आवश्यक कामको लागि मात्र हवाइ उडान सञ्चालन गर्न खोजेका छौँ । 

जुन आउने भदौ १६ गते अर्थात सेप्टेम्बर १ देखि हुन्छ । जहाँ हरेक व्यक्तिहरुले पीसीआर परीक्षण गर्न सक्छन्, त्यस्ता ठाउँमा नियमित उडान राख्छौँ, त्यो पनि सीमित मात्रामा मात्र । अहिले नै धेरै ठूलो सङ्ख्यामा उडान गर्न सक्ने अवस्था छैन । 

जहाँ पीसीआर परीक्षण सहज छैन, त्यस्तो ठाउँमा पनि  उडान राखिन्छ । त्यो चार्टर उडान तथा उद्धार उडान हुन्छ । 

पीसीआर परीक्षण गरेर स्वदेश फर्कनेहरुले अब होटल क्वरेण्टीनमा बस्न पर्दैन । रिपोर्ट नेगेटिभ लिएर आएकाहरु सिधै होम क्वरेण्टीनमा बस्न पाउनुहुन्छ । उहाँहरुको स्थायी ठेगानासहितको जानकारी अध्यागमनमा दिन पर्छ । उहाँहरु त्यसपछि १४ दिन होम क्वरेण्टीनमा बस्ने प्रतिवद्धतासहित घर जान पाउनुहुन्छ । अर्को भनेको जहाँ पीसीआर जाँच सहज छैन ती देशबाट नियमित उडान हुँदैनन् । चार्टर्ड उडान नै हुन्छ ।

त्यहाँबाट आउनेले भने होटल क्वरेण्टीनमा बस्न पर्छ र उहाँहरुले त्यसको खर्च पनि व्यहोर्नपर्छ भने कल्यणकारी कोषको रकम प्रयोग गरेर उद्धार गरी ल्याइने श्रमिकको भने होटल क्वरेण्टीन खर्चसमेत कोषबाट नै प्रयोग हुन्छ । उहाँहरुले तिर्न पदैन । 

चार्टर्ड उडान महंगो हुन्छ भनेर नियमित उडान गर्न खोजेका हौँ

चार्टर उडान अलिकति महंगो हुन्छ । एअरलाइन्सले सबै यात्रुहरु पनि पाउँदैन र त्यो नियमित उडान पनि होइन । नियमित उडान नहुनेबित्तिकै त्यो अलिकति महँगो हुनु पनि स्वभाविकै हो । त्यसैले जहाँ पीसीआर परीक्षण सहज छ, त्यहाँ नियमित उडान खोल्यौं भने यात्रुहरुलाई अलिकति सस्तो पर्छ र सहज हुन्छ । साथै जनजीवन अलिकति सहज हुँदैछ भन्ने अनुभूति पनि हुन्छ भनेर केही निश्चित क्षेत्रमा नियमित उडान गर्छौं । 

त्यसैगरी विभिन्न देश तथा सहर जहाँ सहजै पीसीआर परीक्षण हुन्छ र त्यहाँ कोरोना सङ्क्रमणको स्थिति कम छ, यी कुरालाई ध्यान दिदै हामी नियमित उडान गर्छौं । आफ्नो घरमा गएर १४ दिन होम क्वरेण्टीनमा बस्नुपर्छ ।
यी सबै नियम अलिकति कडा छन् । अहिले सहज स्थिति छैन । जस्तो म सङ्क्रमित छैन भने पनि अरुबाट सङ्क्रमित हुन सक्छु । अथवा अरु कोही सङ्क्रमित छैन भने मैले सङ्क्रमण गरिदिन सक्छु ।

त्यसैले एक अर्कासँग जोगिनुपर्ने अवस्था भएकाले नियम पालना गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसले केही अप्ठ्यारो पर्छ, त्यसप्रति हामी चिन्तित छौं, दुःखी छौं । तर यो परिस्थितिको बाध्यता हो भन्ने सबैले बुझिदिनुहुन्छ भन्ने मलाई विश्वास छ । 
पीसीआर परीक्षण सहज भएका देशहरु धेरै छन् । जस्तो चीन, मलेसिया, दक्षिण कोरिया, जापान, यूएईमा छ।

यो निर्णय सार्वजनिक भएपछि कतारबाट हामीलाई त्यहाँ पनि पीसीआर परीक्षण सहज छ भनेर खबर आएको छ । यदि त्यहाँ पीसीआर परीक्षण सहज छ भने त्यहाँ पनि नियमित उडान हुनेछ ।

साउदी अरबमा त्यति सहज छ भन्ने कुरा आएको छैन । त्यस्तै कुवेत र बहराइनमा पनि पीसीआर हुन्छ भन्ने सुनिनमा आएको छ । त्यस्तो भयो भने जहाँ पीसीआर परीक्षण सहज हुन्छ, त्यहाँ हामीले नियमित उडान नै गर्छौं । चार्टर उडान गर्दैनौं ।

यस्तै अहिले प्रविधिहरु पनि अनेक आइरहेका छन् । एन्टीजीन टेस्ट, रियल टाइम पीसीआर भन्ने आएको छ । त्यो गर्नको लागि स्वास्थ्य मन्त्रालयले अनुमति दियो भने एअरपोर्टमै पनि एन्टीजीन टेस्टको  रिपोर्ट १०, १५ मिनेटमा दिन सकिन्छ । 

जापान लगायत कतिपय देशले एन्टीजीन टेस्टको प्रयोग गरिरहेका छन् । रियल टाइम पीसीआर पनि विभिन्न देशका एअरपोर्टमा पनि छ । त्यसले ४५ देखि एक घण्टासम्ममा रिपोर्ट दिन्छ । यदि त्यस्तो भयो भने हामी विदेशबाट यात्रा गरेर आउने नेपालीलाई एअरपोर्टमै एन्टीजीन तथा रियलटाइम टेस्ट गरेर नेगेटिभ रिपोर्ट आयो भने सिधै घर जाने प्रबन्ध गर्न सकिन्छ । यसबारे स्वास्थ्य मन्त्रालयले अनुसन्धान गरिरहेको छ ।

अहिलेको परिस्थितिको कारणले नियमहरु कडा गर्नुपर्ने, एअरपोर्टमा पनि अनुशासन पालना गर्नुपर्ने, जथाभावी बाहिर आउन नपाइने र त्यो अनुगमन गर्नुपर्ने अवस्था आउँछ र यो कठिन परिस्थिति हो भनेर सबैले बुझ्नुभएकै छ । 

दूतावासले सिफारिस गरे निःशुल्क उद्धार उडान तत्काल हुन्छ

विदेशमा अलपत्र परेका श्रमिकको निःशुल्क उद्धार गर्ने निर्णय भइरहेको छ । त्यसको कार्यान्वयन श्रम मन्त्रालय र सम्बन्धित देशको नेपाली दूतावासको समन्वयमा गर्नुपर्छ । को व्यक्ति साँच्चै त्यहाँ अलपत्र अवस्थामा छन् र उनीहरुलाई सरकारी खर्चबाट गर्नुपर्छ भन्ने सिफारिस त सम्बन्धित दूतावासले गर्ने हो ।

त्यसलै सम्बन्धित दूतावास र श्रम मन्त्रालयले त्यस्ता व्यक्तिको पहिचान गरिसकेपछि, उनीहरुको लागि फेरि अलग्गै उडान हुन्छ । यो नियमित उडान र चार्टर उडान होइन कि अलग्गै उडानबाट नेपाल ल्याइन्छ । 

त्यो निःशुल्क उडान कहिलेदेखि हुन्छ भनेर म अहिले भन्न सक्दिनँ, किनकी त्यो मेरो कार्यक्षेत्र भित्र पर्दैन । त्यो श्रम मन्त्रालयले समन्वय गर्ने हो । उहाँहरुले यस्तो उडान पनि गर्नुपर्यो, फलानो देशबाट यति जनालाई ल्याउनुपर्यो भनेर पर्यटन मन्त्रालयलाई जानकारी गराइसकेपछि हाम्रो काम त्यसको निम्ति जहाज व्यवस्थापन गर्ने हो ।

खर्च गर्ने, त्यसको हिसबकिताब राख्ने, आइसकेका व्यक्तिहरुको व्यवस्थापन गर्ने काम श्रम मन्त्रालयको हो । श्रम मन्त्रालयले सीसीएमसीसँग समन्वय गरेर सहयोग लिन सक्छ ।

उद्धारको नाममा सरकारले व्यापार गर्‍यो नभन्नुहोस्

नियमित उडान नभइरहेको अवस्थामा गरिने उडान उद्धार नै हो । कतिपय देशमा अहिले पनि नियमित उडानको तालिका दिएको छैन । त्यसो हुदाँ हामीले चाहेर पनि उडान गर्न सक्दैनौं । त्यसो हुँदा त्यहाँको सरकारसँग विशेष अनुरोध गरेर हाम्रो उडानको निम्ति समय माग्नुपर्छ ।

सुरक्षित ढंगले मान्छे लान्छ भन्ने भएपछि मात्र उसले पनि समय दिन्छ । नत्र भने हाम्रा जहाज एअरपोर्टमा अवतरण पनि गर्न दिँदैन । सबैका आआफ्ना नियम हुन्छन् । त्यो नियमभित्र बस्नुपर्छ । त्यसैले अहिले भइरहेका उडानहरु व्यापारका लागि होइन, उद्धार गर्नकै लागि भएको हो ।

समन्वय अभावमा दुबई विमानस्थलमा श्रमिकलाई दुःख भयो

जुन हिसाबले दुबई विमानस्थलबाट नेपाल एअरलाइन्स रित्तै फर्कियो, म पर्यटनमन्त्रीको रुपमा सरकारको प्रतिनिधिको रुपमा दुःख व्यक्त गर्छु । त्यो हाम्रो कमजोरी भयो । कमजोरीको कारण झण्डै २६८ जना जति नेपाली दाजुभाइ दिदीबहिनीहरु एअरपोर्ट आइसकेपछि फर्किनुपर्यो ।

जसले गर्दा उहाँलाई मानसिक समस्या पनि भयो । त्यसकारण म सरकारको तर्फबाट त्यसमा क्षमा पनि माग्छु । कहिलेकाहीँ काम गर्दा कतिपय निर्णयमा कमजोरी पनि हुन्छ । त्यसरी छुटेकाहरुलाई उहाँहरुले पहिले नै काटेको टिकटमा नेपाल फर्काइ पनि सकेका छौं । त्यसप्रति म दुःख व्यक्त गर्छु । आउने दिनहरुमा त्यस्ता कमी नहोस् भनेर हामी सतर्क रहनेछौं ।

काम गर्न खोज्दाखोज्दै पनि कहिलेकाहीँ समन्वय नहुँदा समस्या आइपर्छ । यसलाई मानवीय कमजोरीका रुपमा बुझौं । यसमा कुनै कसैको नियत छैन । विदेशमा नेपालीहरुलाई बिचल्लीमा पारौं भन्ने त कसैको पनि सोचाइ छैन नि।

तर पनि निर्णय गर्दा अलिकति फराकिलो ढंगले साचेको भए त्यो अवस्था आउने थिएन । सीसीएमसीबाट जुन पत्राचार भयो, त्यो पत्राचार गर्नु अगाडि मलाई र मेरो मन्त्रालयका सचिवलाई सोधेको भए हामी केही उपाय निकाल्थ्यौं । त्यहाँ गइसकेको जहाजबाट यात्रु ल्याऔं, उहाँको व्यवस्था यहाँ गरिहालौं, त्यसपछि भोलिदेखि नल्याउने भनेर कुनै पनि निर्णय गर्न सकिन्थ्यो । निर्णय गर्न बसेको साथीहरुलाई पनि ‘प्रेसर’ भयो होला, तनावमा हुनुहुन्थ्यो होला ।

मैले हेर्दा त्यो गल्ती भयो । तर उहाँहरुको ठाउँबाट हेर्दा उहाँहरुमाथि जुन तनावको अवस्था थियो, त्यसलाई पनि हामीहरुले बुझिदिनुपर्छ ।

अब नियमति उडान भएपछि सहज हुन्छ

अब नियमित उडान भनिसकेपछि कमसेकम कुन देशमा कुन एअरलाइन्सले कहिले उडान गर्छ भनेर हामीले अग्रिम सूचना दिन्छौं । त्यही आधारमा त्यो एअरलाइन्सले टिकेटिङ गर्छ र यात्रु लिएर आउँछ । तर पहिलेको जस्तो सहज अहिले छैन । कुनै पनि देशको एअरपोर्टमा फेरि नियम बदलिन सक्छन् ।

त्यसले कहिलेकाहीँ हामीले चाहँदाचाहँदै पनि सम्बन्धित देशका नियम कानुनको परिवर्तनले हामीले गरेका निर्णयहरु पनि बदल्नुपर्ने हुन सक्छ । तर त्यस्तो अवस्थाबाहेक सामान्यतया हामी यसलाई समन्वयात्मक ढंगले अगाडि बढाउने कोशिस गर्नेर्छौं ।

सकेसम्म स्वदेश फर्कन चाहने नेपाली अथवा यहाँ काम गर्न आउने कुनै पनि विदेशी नागरिकलाई दुःख नहोस् भन्ने विषयमा सरकार संवेदनशिल हुन्छ ।

अब घर फर्कंदा यी कुरा आवश्यक

पहिलो त नियमित उडानमा पीसीआर परीक्षण नेगेटिभ भएको यात्रु मात्रै आउन पाउँछ । त्योबाहेकको यात्रु आउन पाईंदैन । त्यस्तो यात्रु ल्यायो भने एअरलाइन्सलाई कारबाही हुन्छ र होटेल क्वरेण्टीनदेखि सम्पूर्ण खर्च एअरलाइन्सले व्यहोर्नुपर्ने हुन्छ ।

एअरपोर्टमा स्वास्थ्य मन्त्रालयले राखेको स्वास्थ्य डेस्कमार्फत प्रत्येक यात्रुको त्यो समयको स्वास्थ्य जाँच हुन्छ । यदि त्यहाँ कोरोना सम्बन्धि कुनै लक्षण भएको यात्रु भेटियो भने उहाँलाई तुरुन्टै आइसोलेसनमा राखिन्छ ।

सामान्य यात्रुहरुलाई अध्यागमनले बनाएको नियमहरु, उहाँहरु आउँदाको सबै डाटा, कसलाई भेट्ने कहाँ जाने लगायतका सबै तथ्यांक राख्ने प्रणाली लागू गरेका छौं, त्यो फारम उहाँहरुले भर्नुपर्छ । कोरोना पीसीआर परीक्षण रिपोर्ट नेगेटिभ लिएर आएकाहरु घरमा गएर १४ दिन क्वरेण्टीनमा बस्नपर्छ ।

आन्तरिक उडान खुलाउन छलफल 

आन्तरिक उडान खुलाउने सन्दर्भमा हामीले छलफल गरिरहेको छौं । योभन्दा पहिले पनि आन्तरिक उडान खोलौं भन्नेमा हामीहरु पुगिसकेका थियौं । तर पछिल्लो दिनमा काठमाण्डौ उपत्यकामै कोरोना सङ्क्रमणको सङ्ख्या अत्यधिक बढ्दै गएको, काठमाण्डौ बाहिर पनि बढ्दै गएको हुनाले फेरि सङ्क्रण नबढोस् भन्नको लागि हामीले त्यसलाई सञ्चालन गरेका होइनौं ।

अहिले त आवातजावत बन्द नै छ । निषेधाज्ञा छ । त्यसो हुँदा सडक नाका बन्द गर्ने र हवाइ उडान खोल्ने काम त्यति न्याय संगत भएन नि । 

निषेधाज्ञा हुनुभन्दा अघि सार्वजनिक गाडी खुल्दा पनि आन्तरिक उडान खोल्न सकिएको थिएन । त्यो बेला हामी खोल्ने अन्तिम तयारीमा थियौं । सबै मापदण्ड बनाएर एअरलाइन्सहरु पनि त्यसको तयारीमा लागिसकेका थिए । एअरपोर्ट पनि त्यही ढंगले तयारी भइरहेको थियो ।

तर अचानक अलि कडाइ गर्नुपर्ने अवस्था उत्पन्न भएकाले यसलाई परिस्थितिको उपजका रुपमा बुझौं । १० गतेसम्म निषेधाज्ञा छ । त्यसपछि स्थानीय प्रशासनहरुले के गर्छन्, मन्त्रिपरिषदले के निर्णय गर्छ, सीसीएमसीले के गर्छ त्यस आधारमा नै आन्तरिक उडान खुल्ने, नखुल्ने तय हुन्छ ।

पहिलो त निषेधाज्ञा खुलेपछि, पहाडी जिल्ला, हिमाली जिल्लामा परीक्षण उडान पनि गर्छौं । परीक्षण उडानमार्फत नै विस्तारै आन्तरिक उडान खोल्ने कि भन्ने हामीले धारणा बनाएका छौं । निषेधाज्ञा खोलेर आवतजावतलाई सहज बनाइयो र कोरोना नियन्त्रणतर्फ गयो भने आन्तरिक उडान खुल्न सक्छ । 

यसअघि भनेजस्तै एन्टीजीन परीक्षणहरु पनि आइसकेका छन् । जसले १० मिनेटमै रिपोर्ट दिन्छ भने त काठमाण्डौ आउने यात्रुले बिराटनगरमा एन्टीजीन परीक्षण गरेर आउन सक्छ । त्यो खर्च त यात्रुलाई जोडिने नै भयो । तर पनि आफू सुरक्षित छु भन्ने कुरा निश्चित भयो भने यात्रु स्वयंको लागि र सबैको लागि राम्रो हुन्छ ।

(संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री भट्टराईसँग कुराकानीमा आधारित)